Başlıca alkan kaynakları; petrol doğal gaz ve kömür yataklarıdır. Doğal gazın %60-90’ı kaynağına bağlı olarak metandan oluşmaktadır. CO2(karbondioksit) ve N (azot) , etan(C2 H6) ve propan (C3 H8) da içermektedir. Petrol “S” (kükürt) ve “N” (azot) ‘lu bileşikleri içeren alifatik ve aromatik bileşiklerin de bir kaynağıdır.
Organik bileşiklerde sayısız molekül bulunmaktadır. Bu moleküllerin sistematik bir biçimde adlandırılması gerekmektedir. Sistematik olarak yapılan adlandırmaya bilimsel adlanlandırma denilir. Organik kimyada genellikle bilimsel adlandırma kullanılır (bazı molekülleri çok uzun zamandır tanıdığımız ve kullandığımız için eski adları kullanılabiliyor, bu tarz isimlendirmeye yaygın adlandırma denilmektedir).
Hidrokarbonları bilimsel olarak adlandırırken öncelikli olarak aşağıdaki tablo bilinmelidir.
Alkanlar bilimsel olarak adlandırılırken aşağıdaki adımlar sırasıyla uygulanır.
Kesintisiz en uzun karbon zinciri seçilir. Bu zincirdeki karbon sayısına denk gelen alkanın adı esas alınır (tabloya bakabilirsiniz). Örneğin 7 karbonlu bir zincirde adlandırma yapılırken heptan olarak sonuna ekleriz.
En uzun karbon zinciri, dallanmaya yakın uçtan numaralandırılmaya başlanır. Aşağıdaki örnekte görüldüğü gibi birden fazla dallanma olduğunda dallanmanın en yakın olduğu yerden numaralandırılmaya başlanmaktadır.
Dallanmanın bağlı olduğu karbona verilen numara yazılır ve araya tire (-) konulur daha sonra dallanmanın adı belirtilir. Dallanmaların sırası alfabetik şekilde olmalıdır.
3 – brom – 4 – etil – 2 metil
Aynı cinsten birden fazla dallanma varsa yunanca sayısı di(2) , tri(3) ,tetra(4) , penta (5) vb. şeklinde belirtilir.
2,2,4 – trimetil
En uzun karbon zincirine karşılık gelen alkanın adı adlandırmanın sonuna eklenir.
4 – etil – 2,6 – dimetil heptan
İzo ve Neo ön ekleri ile adlandırma yapılırken dikkat edilecek hususlar şöyledir;
Alkan molekülünde ana zincirde 2.karbon atomuna bir metil(CH3) bağlı ise “izo” ön eki alır, eğer iki tane metil (CH3) grubu bağlı ise “neo” ön eki alır. Örneğin 2-metil propan molekülünün yaygın adı “İzobütan”dır.
**-izo ve -neo adlandırmalarında moleküldeki tüm karbon atomlarının sayılarak alkanın adının belirlendiğine dikkat etmeliyiz.
İzobütan (2-metil propan)
Organik kimyada çizgi halinde olmayan ve geometrik olarak başlangıcıyla sonu birbirine bağlanmış yapılara halkalı yapılar diyoruz ve bu yapıları isimlendirirken “siklo-” eki kullanıyoruz.
Sikloalkanların genel formülleri CnH2ndir. En küçük üyesi halkalı yapının oluşabilmesi için gerekli olan minimum değer olan 3 karbonludur. 3 karbonlu sikloalkanın adı ise “siklopropan“dır.
Adlandırmalarında halkalı olmayan alkanlara göre bir fark yoktur sadece karbon sayısına göre “-siklo” ön eki alır. Aşağıdaki tabloyu inceleyiniz.
